‘Als specialist ouderengeneeskunde ben je een soort spin in het web’

Fotografie: Marco Okhuizen
Wie denkt dat een specialist ouderengeneeskunde alleen maar in een verpleeghuis werkt en mensen naar de ‘eindstreep’ helpt, heeft het mis. Het is een dynamisch vak dat je op verschillende plekken kunt uitoefenen. En het patiëntencontact is bijzonder. Derdejaarsaios ouderengeneeskunde Wouter Veenendaal: ‘Deze mensen zijn eerlijk, puur, écht.’
Hij neigde naar het specialisme orthopedie toen hij aan zijn opleiding geneeskunde begon – dat zou immers prachtig aansluiten op zijn eerder afgeronde studie bewegingswetenschappen. Ook inhoudelijk vond hij het vak waanzinnig.
Maar gaandeweg knaagde het, vertelt Wouter Veenendaal. ‘Hoe leuk ik orthopedie ook vond, het werken in een ziekenhuis trok me niet, ik voelde me niet comfortabel in die setting.’ Wouter verkende de mogelijkheden buiten het ziekenhuis en kwam al snel uit bij specialist ouderengeneeskunde. Niet geheel toevallig, licht hij toe. ‘Ik had vroeger een dementerende oudtante die in een verpleeghuis woonde, en mijn moeder werkte in een verpleeghuis als facilitymanager. Ik was daar weleens geweest en vond de setting ontzettend bijzonder, het was een soort minidorp voor mensen met dementie.’ Wouter ging daarop aan de slag als anios in een verpleeghuis voor mensen met een psychogeriatrische aandoening en werd meteen geraakt door de patiëntenpopulatie. ‘Ik vond de mensen zo eerlijk, zo puur, zo écht. Daarbij word je in een heel kwetsbare levensfase toegelaten, die soms ook gepaard gaat met iemands overlijden. Je bouwt daardoor in korte tijd een heel intieme band op met een patiënt.’
Totaalplaatje
Het generalistische aspect vindt Wouter een pluspunt. ‘Je beperkt je niet alleen tot het medische deel, maar kijkt naar het totaalplaatje bij een patiënt. Normaal gesproken denk je als arts bij iets als een longontsteking: antibiotica geven en klaar. Maar zo werkt het in dit specialisme vaak niet, zeker niet als iemand nog thuis woont. Dan moet je vragen stellen. Hoe zelfredzaam is die persoon, kan hij voor zichzelf zorgen en is hij medicatietrouw? Zo niet, kan familie daarbij helpen? Je hoeft dat als specialist niet allemaal zelf te regelen, maar voert wel de regie en schakelt met andere zorgprofessionals om een patiënt zo goed mogelijk te begeleiden – als een soort spin in het web.’
Vertrouwen winnen
Communicatie is een belangrijke competentie als je voor dit specialisme kiest, aldus Wouter. ‘Als volwassene ken je alle sociale regels wel, maar bij veel ouderen werken die regels niet meer, zeker niet in de gerontopsychiatrie, waar ik ook een tijd stage heb gelopen. Het is dan de kunst om op een andere manier contact te krijgen met een patiënt, vertrouwen te winnen – en zo toch iemand “mee” te krijgen als het om een bepaalde behandeling gaat.’ Hij herinnert zich een dame die gestopt was met haar rustgevende medicatie. Wouter: ‘Ze was erg ontregeld en wilde haar medicijnen per se niet slikken. Al een paar keer was ik samen met een ambulant verpleegkundige het gesprek aangegaan, en pas bij de derde keer voelde ik een ingang en lukte het om haar te overtuigen. Maar ik heb ook weleens een vertrouwensband met iemand opgebouwd die aansloeg op mijn felgele schoenen. Je moet soms dus buiten de kaders denken en creatief zijn als je oplossingen probeert te zoeken voor complexe zorgvraagstukken. Geduldig zijn, goed kunnen luisteren en empathie tonen zijn kortom belangrijke competenties.’
Ouderwets beeld
Hoewel de vraag naar specialisten ouderengeneeskunde groot is, worden niet alle opleidingsplekken jaarlijks vervuld. Mogelijk komt dat door het nog wat ouderwetse en onvolledige beeld dat er bestaat over het specialisme, aldus Wouter. ‘Het is echt niet zo dat we patiënten enkel naar de “eindstreep” brengen, of alleen maar in een verpleeghuis werken. Het vak is veel breder dan dat. Sommige specialisten ouderengeneeskunde zijn werkzaam op de Spoedeisende Hulp, andere zijn een verlengstuk van de huisarts en bezoeken patiënten aan huis. Maar denk ook aan artsen die op de geriatrische revalidatieafdeling van een ziekenhuis werken, en bij multidisciplinaire overleggen een adviserende rol hebben over de verdere behandeling. Waar je als specialist ouderengeneeskunde ook terechtkomt, één ding is zeker: een werkdag biedt veel variatie. Helaas komt dat te weinig aan bod in het curriculum van de geneeskundeopleiding.’ Gelukkig ziet Wouter de laatste jaren een toenemende wil om dat beeld te veranderen. ‘Kijkend naar mijn eigen “lichting” zie ik jonge, ambitieuze mensen die het vakgebied naar een hoger plan willen tillen – bijvoorbeeld door voorlichting over ons werk te geven en zo de bekendheid ervan te vergroten.’
Goede werk-privébalans
Prettige bijkomstigheid aan het specialisme: er is sprake van een goede werk-privébalans. Wouter: ‘Hoewel je soms avond- en weekenddiensten hebt, is je werk doorgaans goed te plannen – tijd voor een hobby of je gezin is er dus zeker. Maar het schept ook ruimte voor nevenactiviteiten: zo geef ik lezingen bij alzheimercafés en hoop ik in de toekomst ook wat op organisatieniveau te kunnen doen.’ Een nadeel vindt Wouter lastig te bedenken. ‘Ja, misschien het feit dat je soms tegen de grenzen van de zorg aanloopt. Door personeelstekort lukt het niet altijd om alle disciplines rondom een patiënt aan tafel te krijgen. Lastig, want je kunt daardoor niet het volledige beeld van een patiënt vormen en wat de behandelmogelijkheden zijn.’
Dat weegt echter niet op tegen alle voordelen, vervolgt Wouter. Lachend: ‘Dat blijkt ook wel uit mijn verhaal, denk ik. Overall is het gewoon een ontzettend gaaf en breed specialisme, heb je veel autonomie en is de werksfeer goed. Dat laatste is ook wel belangrijk om te noemen: er is geen hiërarchie, maar een ‘wij met z’n allen’-cultuur. Je bent echt onderdeel van het team en dat voelt heel prettig.’
Specialist ouderengeneeskunde in het kort
- De opleiding tot specialist ouderengeneeskunde duurt drie jaar.
- Er zijn 260 opleidingsplekken in 2025 in Nederland.
- Er zijn circa 470 tot 490 aiossen en ongeveer 2300 specialisten ouderengeneeskunde werkzaam in Nederland.
Meer weten? Kijk op startalsarts.nl/vervolgopleidingen
Dit artikel verscheen eerder in Arts in Spe.
Dit artikel delen?